<<powrót – Dziady, cz. II – omówienie lektury
Czas akcji
Listopadowa noc zaduszna. Zgodnie z wierzeniami ludowymi to czas, w którym znika brama dzieląca świat żywych od świata umarłych.
Miejsce akcji
Przycmentarna, opuszczona kaplica. Ludzie gromadzą się wokół trumny. Miejsce jest zaciemnione, drzwi zamknięte.
Bohaterowie
realistyczni
Guślarz – prowadzący obrzęd, wywołuje duchy za pomocą inkantacji (zaklęć), widzi więcej niż zebrani (na przykład wie, że kara Zosi skończy się za dwa lata)
Starzec – wykonuje polecenia Guślarza, jest jego „asystentem”
Chór – mieszkańcy wioski a wśród chóru matka Aniołków, chłopcy zabiegający o względy Zosi i pasterka (ukochana Upiora)
fantastyczni
Aniołki (Józio i Rózia) – duchy zmarłych dzieci, duchy lekkie
Widmo Złego Pana – duch pana wioski zmarłego przed trzema laty
Chór Ptaków Nocnych – wśród nich Kruk (dusza chłopaka, który ukradł jabłko) i Sowa (dusza kobiety, która zamarzła przez brak litości Złego Pana)
Dziewczyna – pasterka Zosia, która zmarła, mając 19 lat
Wydarzenia
- Zebranie się mieszkańców w kaplicy.
- Przygotowanie obrzędu (jadła, napoju, zaciemnienie okien).
- Zapalenie kądzieli i wezwanie duchów lekkich.
- Przybycie Aniołków.
- a. Historia ich życia: zbyt szczęśliwe dzieciństwo
- b. Prośba: 2 ziarnka gorczycy
- c. Przestroga: „Kto nie doznał goryczy ni razu, ten nie zazna słodyczy w niebie”
- Przepędzenie duchów lekkich i rozpalenie kotła z wódką.
- Przybycie Widma Złego Pana w towarzystwie Chóru Ptaków Nocnych.
- Opis ogromu cierpienia Widma po śmierci
- Prośba: 2 ziarnka pszenicy i miarka wody
- Historia życia Widma opowiedziana przez Kruka i Sowę
- Przestroga: „Bo kto nie był ni razy człowiekiem, temu człowiek nic nie pomoże”
- Uniemożliwienie Widmu zjedzenie czegokolwiek
- Przepędzenie ducha ciężkiego i wezwanie ducha pośredniego poprzez zapalenie wianka święconego ziela.
- Przybycie Zosi, pasterki z wioski.
- Historia opowiedziana przez Zosię o jej lekkim życiu, z którego nikt nie miał korzyści.
- Prośba: uchwycenie jej przez chłopców i przyciągnięcie jej do ziemi.
- Nieudana próba pomocy. Widzenie Guślarza dotyczące przyszłości Zosi
- Przestroga: „Kto nie dotknął ziemi ni razu, ten nigdy nie może być w niebie”
- Przepędzenie Zosi i próba zakończenia obrzędu.
- Pojawienie się nieprzywoływanego Upiora.
- Domysły Guślarza na temat tożsamości milczącej zjawy.
- Wyprowadzenie z kaplicy pasterki.