<<powrót – Zemsta – omówienie lektury
MIŁOŚĆ
Miłość Wacława i Klary i dążenie młodych do wspólnego szczęścia. Na przeszkodzie małżeństwu stały rodziny: ojciec Wacława – Rejent i stryj Klary – Cześnik. Początkowo Wacław w akcie desperacji zaproponował Klarze wspólną ucieczkę, ale dziewczyna nie chciała żyć w ten sposób. Obydwoje działali na rzecz ich związku – Wacław oddał się w niewolę Papkina, by namawiać Cześnika do zgody z Rejentem, później rozmawiał z ojcem, błagając go o zgodę na ślub. Klara natomiast szukała wsparcia u swojej ciotki, Podstoliny. Na koniec dziewczyna zrezygnowała z części należnych jej pieniędzy, by wypłacić Podstolinie odszkodowanie i by nic nie stało już na przeszkodzie szczęściu Klary i Wacława. Ślub, choć był wynikiem sieci niedomówień i sposobem zemsty Cześnika na Rejencie, doprowadził w efekcie do zażegnania konfliktu.
patrz też: motyw miłości w literaturze
KŁÓTNIA/KONFLIKT/ZGODA
Niezgoda jest głównym tematem utworu i wokół niej plecie się główny wątek w utworze. Dwóch oponentów, sąsiadów mieszkających w tym samym zamku kłóciło się o dziurę w murze. Obydwaj byli tak skupieni na tym, by wyrządzić krzywdę przeciwnikowi, że nie zauważali potrzeb ludzi wokół siebie. Konflikt ich zaślepił i wszystkie swoje działania podporządkowywali pragnieniu zemsty. Kłótnię kończy ślub młodych z dwóch rodzin: Klary i Wacława.
ZDRADA
Podstolina, to trzykrotna wdowa, która obiecała swoją rękę Cześnikowi. Tak naprawdę potrzebowała, by ktoś po ewentualnym ślubie Klary się nią zaopiekował. Gdy tylko nadarzyła się sposobność, porzuciła narzeczonego, by oddać swą rękę Wacławowi (swojemu dawnemu kochankowi). Zdradziła Cześnika, nie licząc się z jego uczuciami. Kierowała się wyłącznie własnym dobrem i czystą kalkulacją.
SZLACHTA
Głównie bohaterowie komedii to zubożali szlachcice w czasie, gdy wszelkie zwyczaje szlacheckie powoli zanikały. Obydwaj ubierają się w kontusze, zakładają szerokie pasy, noszą wysokie buty. Do zwyczajów szlacheckich należała między innymi tradycja pojedynkowania się (Cześnik wyzwał na pojedynek Rejenta w celu rozwiązania konfliktu).
ODWAGA/TCHÓRZOSTWO
Tutaj trzeba przywołać postać Papkina, który jest synonimem osoby tchórzem podszytej. Jest to osoba, która wiele mówiła o swojej odwadze, swoich podbojach, chwalebnych działaniach, sam siebie nazywa Lwem Północy a jego nieodłącznym atrybutem jest szabla – Artemiza, jednak sceny z jego udziałem wyraźnie pokazują, że odważny jest tylko w słowach. Za każdym razem, gdy ma okazję wykazać się odwagą, ucieka, trzęsie się, robi wszystko, by zagrożenie go ominęło.